PCM umalliq, Gustavo Adrianzén, llaqta runakuna thak kanankupaq waqyarin. Hinaspapas COEN (centro de operaciones de emergencia nacional) INDECI (Instituto Nacional de Defensa Civil) sutichasqa, hinallataq Peru suyu umalliqmantapacha nimunku ñas pisi pisimanta ninata tatichichkankuña, ichaqa huq llaqtakunapiqa manas chay rawraq ninata tatichiyta atichkankuchu.
Tukuy Perú suyun ancha sasachaypi tarikun, imaraykuchus pachaq qanchik chunka kimsayuq kanaykuna iskay chunka regionespi kayuchkan, tukuy sach’a sach’akuna kanaykukuchkan. Sinchi kanaykunaqa kachkan Qusqupi (31 kanaykuna), Huancavelica (21) hinallataq Huanuco (17), kaytaqa willakamun COEN, INDECI ima. Waq regionkunapipas kay nina rawrariyqa kachkanmi, Cajamarca (14 kanaykuna), Amazonas, Ucayali ima (11). Kaykunapiqa nina mana tatichikqaraqchu, chaymi kimsa waranqa kimsa pachaq hectáreas nisqakunata, allpampi, sach’a sach’anpi, chakrakunata, tukuy imaymana uywakunata, hinaspapas muyuriq ayllukunata chinkachipun.
Kay kanaykuna rayku, chunka suqtayuq runakunañan wañupunku hinaspapas waranqa pusaq chunka qanchik chunka suqtayuq runakuna, ancha sasachaypi tarikunku, mana imayuq qhipapunku. Kay kanaykunaqa sinchita wiñaripun, chaymi mana llaqta umalliqkunapas imata ruwayta atinkuchu, chaykunan tukuy Perú suyu runata ancha llakiman apaywanchik. Amazonia, yunka ukhun sinchi k’irisqa tarikun hinallataq waqaychasqa allpakuna, sach’a sach’akuna kanayakapuchkan.
Uywakuna qhaliyachik, qhawaq ima, Pancho Cavero, waqyarikun hinallataq Willy Reaño willakuqpas, iskayninku tukuy sunqunmanta mañarikunku Perú suyu umalliqkunata “Estado de emergencia” nisqapi churanankupaq, chaymantapas chay Sistema Nacional de Gestión del Riesgo de Desastres sutichasqa kay nina rawraykunata qhawarinanpaq ichaqa gobiernomantapacha nimunku, 60% nisqatañas kanaykunata sipimuchkanku.
Llapan bomberos kikinkumanta llank’amuchkanku chaymantapas Servicio Nacional de Áreas Naturales Protegidas (SERNANP) hinallataq tukuy ayllupi tiyaq runakunawan kuska , kay kanaykunata pisiyachiyta munanku ichaqa manan llapan equipos nisqakuna kanchu, chayrayku utqhayta gobierno llank’anan, kaykunata qhawarinan hinaspapas waq hawa suyukunata waqyarinanku yanapanawanchikpaq, mana kaykuna tatichukunqa chayqa, aswan sasachaykunan kanman. Nispa Willy Reaño waqyakamun.
Chaymantapas kay Amazonaspi kanaykunaqa llipin allpapi kawsaykunata chinkachipuchkan, waqkunaqa waqaychasqa karqan mana chinkananpaq ichaqa kay ninawan kaykuna chinkapuchkan, ukuku andinopas chinkapuchkanmanmi. Sinchi sasachaymi kaykunaqa lliw allpakunata kawsayninwan kuskata nina chinkachipuchkan, uywakuna, sach’akunta, llapanmi kanayakapuchkan. Umalliqkunaqa pisi pisimanta kaykunata pusaq p’unchaw llank’asqankupi llallipachkanku ichaqa kachkanraqmi waq llaqtakunapi hatun kanaykuna, Chachapoyas llaqtapi sinchita nina yawrayuchkan, Bongará llatapipas, tawa pachaq allpata chinkachipuchkan, chaypi tukuy kawsayninkunatawan.
Lámudpipas, kay nina yawraytaqa, manan tatichiyta atinkuchu, sinchitan nina wiñaripun Kuelap, cataratas Gocta chiykunamanraq chayaruchkan. Kay ninaqa ñan chunka kimsayuq waranqanña Luya llaqtapi chayaruchkan, kayqa tarikun Utcubamba mayuq patanpi.
Kay ninaqa sinchitan puririchkan, kay waqaychasqa sitios arqueológicos nisqakunamanraq phawaspa hinaraq wayrawan kuska chayaruchkan, chaymi utqhaylla ayllupi utaq llaqtapi tiyaq runakunata waqyarikunku, tukuy uywankunata ayqichinankupaq. Sinchi llakipin tarikunchik, chaymi kunan p’unchawkuna lliw wayna sipaskuna kuskamanta k’ikllukunaman lluqsirichkanku, sayarispa gobiernoman mañakunankupaq hinaspapas yanapaykunata huñurichkanku tukuy llaqtakunapi, kay yanapaykunataqa lliw ayllukunaman apachinankupaq. Llapanchikmi sunqunchikmantapacha sayarinanchik, waqyarikunanchik amaña kay kanaykuna kananpaq, Pachamamanchikmi sinchi k’irisqa sarunchasqa ima, tarikuchkan.
Qillqaq: Helen Quiñones