Kay Perú suyupim, sapa wata ayamarka killa chayamuynimpi sumaq qaylli qukun. Kay 01 punchaw ayamarka killapi llapa kawsaq runakunapa punchawnin, chaymi qayllas compadrekuna wawankuta aysarikuspa padrino, madrinapa wasinman rinku sumaq charolapi yuraq confite qamkawan, frejol , maniynintin qamkawan, chaki cirwilaskunawan pacharachispa, qawanman churanku sumaqllaña llimpisqa tanta wawata, hinaspam compadrenkunaman qunku, ancha ancha kuyakuyninkuwan kuskata. Wasiyuq compadrekunañataqmi, kusisqallañq chaskinku, wasinman yaykuykachispam miski misa vinota urquykuspa chay tanta wawawan miskichikusqanku qawam haylli hallarin. Kay compadrekunan warmaraq kachkaspanku pukllasqankupi akllaqku compadre, comadre tanta wawampaq, chaypitaqmi ninakuqku wiñaspanchik, wawanchikunan chiqak ayjaduyki kanqa. Chaymi feriado kasqan rayku pipas llamkaynimpi hamutanchu.
Kay wawa compadriman apayninmi yuyachiku wasiyuq compadrekunapaq, paykunañataqmi navidad chayarqamuptin kuyakuyninta chayachinan ayjadonkunaman. Ñawpaqtaqa chakinmanta umankamam pachachiqku musuq regalo rantisqan pachachawan.
2 punchaw ayamarka killañataqmi wañukuq almakunapa punchawnin, chaymi kay killapas ayamarkawan sutichasqa (aya _cadáver y marka – cementerio o campo santo) ichaqa ñawpaqa manan kay punchawqa feriadochu karqa, chay raykum llapallan almayuqkuna waytanta, velanta, kuyakuyninta apaqku almankunaman 1 punchaw aya maarka punchawpi mana kikin 2 punchaw aya marka punchaw llamkasqanku rayku mana watukaq riyta atispanku.
Chaymi kunanqa hayllas pantachkanku 01 ayamarka almakunapa punchawnin nispa, ichaqa manaya chaynachu.
Tukuy mastarikuq Perú suyupim kay 1 punchqaw aya marka killapi richkanku almanku waatukaq, llaqtampi usunkuta hinam Lima camposantokunapipas orquestata, arpata, acordeonta apaspanku almankuta kusirichinku, chaypim waqankuraq, takinkuraq, upyanku utaq mikunku almachankunawan kuska. Llapa llaqtakunapa alcaldenmi ordenanzata urquramunku kay watukuykuna ordenpi kanampaq, wara waranqampi llapa runa campo santukunaman astakuptinku.
Kunan watam huk mama, Ida sutiyuq, wawachampa almachan kusikunampaq waytata, velata, mariyachitawan apasqa, Virgen de Lourdes cementerioman kay Nueva Esperanza Villa María del Triunfo distritopi. Kay señoram Exitosa wayra wasi reporteroman willakun: iskay wawachatas wachakusqa Valentina, Pamelantinta, chaysi 12 watachampi Valentina wañukusqa, chaysi sapa wata Pamelapa santuchampi Valentinata watukanku. Sunqumpis llaki mana chinkanchu, ichaqa sapa watukaptinsi sunqun tiyarin, chaysi kusikuy kutirimun sunqunwan, chay raykus kunan almakunapa punchawnimpi Valentinanman charrukunata apasqa.
Kay costumbrikunam sapa kamalla lliw Perú suyu llaqtakunapi. Ichaya kuyawaqchik kay tradición usunchikunata. Amaya chinkachunchu, kuyaqninku kachkaptinraqa.
Qilqaq: Inés Virginia Acosta Chávez