Kay chayraq 20 wata puririsqanchikpim qallakuykun harawikuna, willakuykuna chaynallataq académico ukuyuq likaykuna paqarimuspanku lluqsimuyta ichaqa runa simillapi, mana kastilla simiman tikraspa.
Ñawpa ñawpa pulisqa, kumuykachachisqa runa Siminchik kawsarimuchkan, Fil 2023 hatun maytu raymipi kay Lima llaqtapi 26 sutiyuq stanpi editorial Pakarina Ediciones (Infobae/Carlos Espinoza) rantikuchkan runa simipi qillqaqa liwrukunata.
100 wata ripusqanpiqa runa siminchik manam allin ñawiwan qawasqachu karqa. Qayllasmi nirqaku manam chay rimaypiqa qillqakuna kanchu nispanku. Chaynatam nirqa José de la Riva Agüero, José Carlos Mariátegui, Luis Alberto Sánchezpiwan, chaymi ima rimanakuykunamantapas urqurqaku runa siminchikta.
Kunan kay musuq kawsakuyninchikpiñataqmi paqarimuchkanku achkanpi runa simipi ñataq harawi, ñataq willakuy, ñataq tratanakuy, ñataq atipanakuy, ñataq takikuna utaq watuchikuna qillqaq runakuna.
Willakuypim ancha ancha riqsisqa tayta Pablo Landeo Muñoz, Ugo Carrillo, Valentin Cosas Champi, Oscar Chávez Gonzáles, Domingo Dávila Pezúa.
Harawi takikuna, atipanakuykunapiñataqmi rikurichksnku tayta José Antonio SULCA Effio, Víctor Tenorio García, Abilio Soto, Walter Bustamante, Alida Castañeda Castañeda, Nora Alarcón, Inés Virginia Acosta Chávez, Jorge Oré, Lenon Tutaya y muchos más.
Kachkanmi huk sumaq investigador Universidad Nacional Mayor de San Marcospi llamkaq, paymi paqarirachimun sumaqllaña Machu Machu liwruta HARAWINCHIS sutiyuqta, chaypim pay 1905 watamamta pacha kunan kawsakuyninchikama qawapan imaynam kay runa siminchik puririmurqa, pulisqa, chiqnisqa kachkaspapas aswan sunitam sayarqa, hinaspam allinta sapinchakuruspa kunan puni paqarichimuchkan tukuy runa simimanta yachaykunata.
Paymi Perú suyunchikpi tukuy nastinman puririspa tarirqs runa simipi qillqaykunata. Chaywanñataqmi willamuwachkanchik imaynatam kay runa Siminchik ñuqanchikwan kuska puririmusqanta.
Tayta Gonzalo Espino Relucem nin runa siminchiksi chiqnisqa, pinqapa kasqanmanta allillamanta runapa sunqumpim tikrakuchkan, chaysi kunanqa qayllas runa kuyanchikña kay awkinchikpa quwasqanchikqa saqiwasqanchikta, chaymi kunanqa kusisqa rimakunchik . 1975 watapiraqmi Perú suyu umalliq Francisco Alvarado runa simita llaqtaman churarqan. Chaymi chayman qapipakuykuspa sapa punchaw wiñaspa waytarichkan.
Qillqaq: Ines Acosta
Revisión: Albino Benito