Palestina Israel suyukuna awqanakuypi kachkanku

Waklaw tiqsi muyupi Palestina, chaynallataq Israel sutiyuq suyukunam kunan punilla awqanakuypi kachkanku.

Ichaqa, willasqayki kay chiqninakuyqa manam kunanllamantachu, ñawpa ñawpamantaraqmi. Kay iskay hatu hatun awqanakuy lliw tiqsi muyupi puchukasqan hawam, 1948 watapi ONU unancharqa 2 suyukunata chullalla allpapi. Paykunam chullalla suyuta iskayman rakirqaku, huknin Israelman 55%, Palestinamanñataqmi rakirqa 45%. Kay ONUpa kamachikuyninmi mana atiparqachu arabe runakunaman hinaspam chay punilla awqanakuyta ruwarqaku musuq suyu Israelman.Kay awqanakuytam llallirqaku Israel Suyu, chaypim llaqtankumanta waranqampi palestinokuna lluqsirqaku.

Rikch’ay: Palestina suyu chinkachiy – France24

Chaymanta pacham kunankama kay awqanakuy mana tukunchu. Palestinokunapa sunqunku tiyanchu, llaqtankupi huk Israel sutiyuq suyu qispiruptin.

Kay ripuq 7 punchaw quya raymi killa, 2023 watapim Palestina suyu Hamas sutiyuq awqaqkunawan  franja Gaza palestinamanta pacha wañurqanchinku 1400 israelikunata, hinaspapas 200 runakunatam rehenmanta apakunku. Israel suyuñataqmi awqanakuyta kutichispan  mana sisanchu Franja de Gaza Palestinapi bombardiayta. Kaypim chay Gazawan sutichasqa awqaqkunapa  político militar illachiyninku tarikusqanhawa. Kunankamam  tantiyachkanku 8000 wañusqakuna palestina llaqtayuqkunata.

Rikch’ay: Twitter

Aswan llakipiraqmi palestinokuna tarikuchkanku, Israel mana bombardeasqan kuwan sunqunku tiyaptin, kunan  Franja de Gazaman ni yaku, ni kanchiy ni ima mikuykunatapas chayachinchu 2 wara waranqa palestinokunaman, ñakarichkanku. Kay ruwayqa manam allinchu runa masinchik wañuchiyqa.Tiqsi muyu mañakusqanhawam kay ripuq 21 quya raymi killapi, iskay simana ripusqanhawa chayraq yaykuchin 20 camionkunata  ichaqa pisichallayá 2 wara waranqa mana imayuq palestinokunapaqa.

Rikch’ay: Twitter @hoypalestina

Puchukayninpiña kay ripuq kuychichaw 17 quya raymi killapi Palestina Hampiq hatun wasita bombardearonku, chaymi árabe llaqtakuna, lliw tiqsi muyuntin rimarimuchkanku Palestinaman sayapakuspanku.

Rikch’ay: Gaza Twitter @_token

Kay hatu hatun uma nanaymi mana llapa llaqtakuna michakuptinqa tikrakurunman  tiqsi muyu awqanakuyman, llaqtakunam sayapayanqaku kay iskay awqanakuy qallariqkunaman. Kaymi sichu llapa tiqsi muyu umalliqkuna mana amachakuptinqa, yawar mayuman aysawaspanchik puchukachiwachwan.

En español

Se agrava en octubre la guerra entre palestina e Israel

La guerra en el medio oriente entre palestinos e israelitas, y en general entre Israel y los países árabes tiene larga data.

En el siglo pasado, podemos remontarnos al año 1948, después de la segunda guerra mundial, cuando la ONU decide la creación de dos estados en el mismo territorio: Israel y Palestina, con 55% para Israel y 45% para palestina. Esta decisión no fue aceptada por los países árabes que iniciaron una guerra contra el naciente estado de Israel. Dicha guerra fue ganada por Israel y hubo miles de desplazados palestinos.

Desde aquellos años hasta el día de hoy, los conflictos se han seguido dando, dado que los palestinos nunca estuvieron de acuerdo con la creación de un estado Israelita en lo que ellos consideraban su territorio.

El sábado 7 de octubre, el conflicto se agravó con la incursión del grupo armado palestino Hamas(*) al territorio israelí desde la franja de Gaza. En dicha incursión, Hamas asesinó alrededor de 1400 israelíes y tomo alrededor de 200 rehenes. En respuesta, Israel no ha parado de bombardear la franja palestina de Gaza, donde Hamas tiene el control político militar. La cantidad de personas asesinadas por los bombardeos Israelitas estas semanas se estima en unas 8000 personas.

Imagen: Ataque de Hamas el 7 de octubre – Twitter @karinamichelin

Lo más preocupante de esta situación, es que Israel, aparte de seguir bombardeando la franja de Gaza, ha cortado el agua, la electricidad y ha cerrado las fronteras para que no ingrese nada, incluidos alimentos, lo cual es considerado un acto inhumano, dado que en dicha franja viven alrededor de 2 millones de personas. Israel permitió el paso de solo 20 camiones el día de 21, luego de dos semanas de bloqueo, lo cual es insuficiente para la población que vive con todas las restricciones.

Finalmente, el martes 17 de octubre, con el bombardeo de un hospital en palestina, el conflicto ha tomado otras dimensiones y en muchos países árabes y del mundo, empiezan a haber muchas manifestaciones pro-palestinas. Todo esto puede hacer que el conflicto se extienda en toda esa región e involucre a los aliados de cada bando.

Rikch’ay: Ataques de Gaza. Twitter @_token

Los aliados principales de Israel son los estados unidos, Unión europea, el Reino unido.

De lado palestino, aunque indirectamente se puede mencionar a Irán, Libia, Siria Argelia.

Por su parte, tanto China como Rusia, dos actores geopolíticos importantes, se han mantenido neutrales y abogan por la resolución del conflicto por vía diplomática.

* Hamas es considerado como terrorista por varios países de occidente como los estados unidos.

Qillqaq: W. J. Arce
Qichwapi: Albino Benito